Paslanmaz çelik, demir ve karbonun bir alaşımıdır. Bu çelik türleri, en az %10,5 krom, %1,2’den az karbon ve çeşitli diğer alaşım elementlerini içerir. Korozyon direnci ve mekanik özellikler, nikel, molibden, titanyum, niyobyum, manganez gibi ek elementlerle daha da artırılabilir.
Malzeme, oksijenle temas ettiğinde yüzeyinde krom oksit tabakası oluşur. Bu pasif katman, paslanmaz çeliğe eşsiz bir kendini onarma yeteneği kazandırır. Ayrıca bu çelik %100 geri dönüştürülebilir, sterilize edilmesi kolay ve çok yönlü kullanım alanına sahip bir metaldir. Günlük yaşamda mutfaktan binalara kadar birçok yerde paslanmaz çelik ürünlerle karşılaşmak mümkündür.
Paslanmaz çelik, mat, parlak, fırçalanmış veya kazınmış yüzeyler dahil olmak üzere farklı kaplamalara sahiptir. Kabartmalı veya renkli tasarımlar sayesinde hem dayanıklı hem de estetik bir malzeme olarak öne çıkar. Mimarlık ve iç tasarımda mobilya ve dekoratif ürünlerde yaygın olarak kullanılır.
Mekanik Özellikleri
Paslanmaz çelik, ortam sıcaklıklarında güçlü mekanik özellikler sunar. Süneklik, elastikiyet ve sertlik gibi niteliklerin birleşimi sayesinde derin damgalama, düz bükme ve ekstrüzyon gibi zor metal şekillendirme işlemlerinde kullanılabilir. Aynı zamanda aşınma, darbe ve sürtünmeye karşı yüksek direnç sağlar.
Ateşe Direnç
Paslanmaz çelik, 800°C ve üzerindeki sıcaklıklarda dahi dayanıklılığını korur. Yangına karşı A2-s1,d0 sınıfı olarak derecelendirilmiş olup, toksik gaz yayma riski olmadan güvenli bir malzemedir.
Korozyon Direnci
En az %10,5 krom içeren paslanmaz çelik, kromun oksijenle tepkimesi sonucu oluşan pasif krom oksit tabakası sayesinde sürekli korunur. Yüzey çizildiğinde bile kendini yenileyerek korozyona karşı yüksek direnç sağlar. Bu özellik, cerrahi implantlar, paslanmaz çelik pimler ve plakalar gibi tıbbi ekipmanlarda sıkça tercih edilmesini sağlar.
Temizlenebilirlik
Paslanmaz çelik, temiz ve steril ortamlar için idealdir. Temizlik ürünleri (deterjan, sabun) yüzeye zarar vermez ve kolay temizlenir. Bu nedenle cerrahi ve dişçilik aletleri, mutfak gereçleri ve dekoratif ürünlerde yaygın olarak kullanılır.
Geri Dönüşüm
Paslanmaz çelik, çevre dostu ve sonsuz geri dönüştürülebilir bir malzemedir. İnşaat sektöründe geri dönüşüm oranı neredeyse %100’e yaklaşır. Su ile temas ettiğinde çevresel olarak nötrdür ve bileşiminde değişiklik oluşturacak maddeler sızdırmaz. Bu özellikleri ile çatılar, cepheler, yağmur suyu toplama sistemleri ve su boruları gibi uygulamalar için idealdir.
Paslanmaz Çelik Ürünleri ve Uygulama Alanları
Paslanmaz çelik, 1930’lardan itibaren otomotiv sektöründe kullanılmaya başlanmıştır. Egzoz sistemleri, ızgaralar ve trimler gibi parçaların üretiminde tercih edilirken, günümüzde yapısal bileşenlerde de kullanılmaktadır.
Başlıca kullanım alanları şunlardır:
- Mutfak: Lavabo, çatal-bıçak takımı, tencere ve mutfak gereçleri
- Tıbbi Ekipman: Cerrahi aletler, implantlar, geçici kronlar ve dişçilik ekipmanları
- Mimari: Köprüler, anıtlar, heykeller, havaalanları
- Otomotiv ve Havacılık: Araç gövdeleri, vagonlar, uçak parçaları
Paslanmaz çeliğin dayanıklılığı, estetiği ve bakım kolaylığı, onu hem endüstriyel hem de günlük yaşam uygulamaları için vazgeçilmez bir malzeme hâline getirir.